Dla kogo terapia pedagogiczna?

W każdej szkole istnieje pewna grupa dzieci mających duże trudności z czytaniem, pisaniem i ortografią. O tych uczniach mówimy, że doświadczają specyficznych trudności szkolnych. Te trudności bardzo często manifestują się w postaci dysleksji. Dla tych dzieci przeznaczone są zajęcia terapii pedagogicznej czyli  zajęcia korekcyjno – kompensacyjne. 

Dysleksja dotyka dzieci o prawidłowym rozwoju umysłowym i wpływa na umiejętności związane z pisaniem, czytaniem, ortografią. Można łagodzić jej objawy tak, aby umożliwiała jak najlepsze funkcjonowanie w życiu codziennym, za pomocą terapii pedagogicznej. Im wcześniej rozpocznie się pracę z nauczycielem terapii pedagogicznej, tym lepiej dla dziecka. Podczas zajęć terapii pedagogicznej stymuluje się i usprawnia rozwój funkcji motorycznych, doskonali czytanie i pisanie, a  także wspomaga uczniów w poprawnym pisaniu pod względem ortograficznym. 

Wieloletnia badaczka dysleksji rozwojowej – profesor Marta Bogdanowicz podzieliła dysleksję na pięć grup, pięć postaci tego zaburzenia. Są to:

Typ I – postać „wzrokowa” (dysleksja „właściwa” + dysgrafia + dysortografia)

Typ II – postać „słuchowa” (dysleksja „właściwa” + dysortografia)

Typ III – postać mieszana (dysleksja „właściwa” + dysgrafia + dysortografia)

Typ IV – dysgrafia

Typ V – dysortografia

Dysleksja zatem dotyczy trzech rodzajów trudności, które mogą występować łącznie bądź oddzielnie. Gdybyśmy chcieli sięgnąć do  źródłosłowu nazwy okazałoby się, że:

• Dysleksja – etymologicznie słowo to pochodzi z języka greckiego i oznacza: (dis-) – ‘brak, niedobór, niemożność; źle, słabo, ciężko’; lexis – ‘mowa’. Dysleksja jest więc  niemożnością opanowania umiejętności czytania przez dziecko, pomimo znajomości alfabetu 
• Dysgrafia – etymologia słowa dysgrafia (gr. dis- – ‘brak, źle’; grapho – ‘piszę’), to również zbitka słów z języka greckiego. Dysgrafia dotyczy zaburzeń w pisaniu rozumianym jako czynność graficzna. Często jest to deformacja kształtu liter w tak dużym stopniu, że utrudnia to odczytanie napisanego odręcznie tekstu. Dysgrafia to problemy związane z brakiem umiejętności wyraźnego, estetycznego i czytelnego kształtowania liter oraz ich  zapisu. 
• Dysortografia – (gr. orthos – ‘prawidłowy’; grapho – ‘piszę, rysuję’). Dysortografia  to zatem trudności w opanowaniu poprawnej pisowni oraz odstępstwa w prawidłowym zapisie wyrazów, związane m.in. z popełnianiem licznych błędów ortograficznych w tekście, pomimo znajomości zasad pisowni.

Wiele osób zadaje sobie pytanie, czy da się i jak rozpoznać pierwsze objawy dysleksji? Objawy dysleksji widoczne są na długo przed rozpoczęciem nauki w szkole. Na pewno warto szczególnie obserwować dziecko, jeśli zauważymy:

• opóźniony rozwój mowy,
• zmniejszoną sprawność i koordynację ruchów podczas zabaw ruchowych, a także codziennych czynności, rysowania i pisania,
• wady wymowy, trudności z wypowiadaniem dłuższych słów, błędy gramatyczne;
• mylenie podobnych głosek, sylab i słów,
• trudności z wykonywaniem układanek i przerysowywaniem prostych kształtów,
• oburęczność, mylenie prawej i lewej ręki.

Kiedy dziecko rozpocznie naukę w szkole zaczynają pojawiać się kolejne trudności. 

Dziecko doświadcza kłopotów w wielu obszarach nauki szkolnej, a przede wszystkim:

• w pisaniu 

• trudności z utrzymaniem pisma w liniaturze zeszytu
• trudności w przepisywaniu
• trudności w pisaniu ze słuchu
• mylenie liter b-p, d-b, d-g, u-n, m-w, n-w (inwersja statyczna) s-z, dz-c, sz-s, o-a, ł-l, ę-e
• trudności w pisaniu wyrazów ze zmiękczeniami, dwuznakami, głoskami tracącymi dźwięczność
• nieróżnicowanie ę-en-e, ą-om
• opuszczanie drobnych elementów liter, gubienie liter, opuszczanie końcówek i cząstek wyrazów
• opuszczanie litery y
• przestawianie liter w wyrazach (inwersja dynamiczna)
• przestawianie szyku dyktowanych wyrazów
• błędy ortograficzne wynikające ze słabszej pamięci wzrokowej
• zniekształcanie graficznej strony pisma
• wolne tempo pisania
• niewłaściwe stosowanie małych i wielkich liter
• trudności w różnicowaniu wyrazów podobnie brzmiących (np. bułka – półka)
• złe rozmieszczenie pracy pisemnej w przestrzeni
• brak lub niewłaściwe stosowanie interpunkcji

• W czytaniu 

• wolne tempo, niepewne, “wymęczone”
• błędy w czytaniu: zamiana liter, opuszczanie liter, zamiana brzmienia, nieprawidłowe odczytywanie całych wyrazów
• trudności we właściwej intonacji czytanej treści – zbytnia koncentracja na technice obniża rozumienie czytanej treści
• rozpoznawanie napisów po cechach przypadkowych – zgadywanie
• opuszczanie linii lub odczytanie jej ponownie, gubienie miejsca czytania
• opuszczanie całego wiersza
• zmiana kolejności liter i wyrazów
• przestawianie liter w wyrazie, co zmienia jego sens
• niechęć do czytania, zwłaszcza głośnego
• trudności w dzieleniu dłuższych wyrazów na sylaby i syntezie sylab
• trudności w wyszukaniu najistotniejszej myśli w tekście

• Trudności występujące w nauce innych przedmiotów 

• trudności w rysowaniu jako czynności – trudności w rozplanowaniu rysunku, zbyt silny lub zbyt słaby nacisk ołówka, 
• trudności w nauce języków obcych, które cechuje znaczna rozbieżność między wymową a pisownią wyrazów – objawy takie jak w języku polskim
• trudności w uczeniu się pamięciowym – tabliczka mnożenia, nauka wierszy, ciągi słowne
• trudności w nauce geografii – utrudnione czytanie mapy, niewłaściwa orientacja w stronach świata
• trudności w nauce geometrii – zmiany kierunku w rysunkach geometrycznych, zakłócenia orientacji i wyobraźni przestrzennej, trudności w rozumieniu pojęć geometrycznych 
• trudności występujące na lekcjach wychowania fizycznego – błędne rozumienie instrukcji ćwiczeń spowodowane słabą orientacją w schemacie ciała i przestrzeni, obniżona sprawność ruchowa
• nierównomierna koncentracja uwagi, wolne tempo pracy 

Do trzeciej klasy szkoły podstawowej dziecko może otrzymać opinię o ryzyku dysleksji. Na koniec trzeciej klasy i od czwartej dziecko otrzymuje opinię o specyficznych trudnościach szkolnych (od postacią dysleksji, dysgrafii bądź dysortografii).

Podjęta praca terapeutyczna nie „zlikwiduje” dysleksji u dziecka. Natomiast może znacznie podnieść jego poziom funkcjonowania w szkole i zniwelować wiele trudności. Zajęcia, które przynoszą pomoc dzieciom dyslektycznym to zajęcia terapii pedagogicznej, inaczej zajęcia korekcyjno – kompensacyjne. 

Autor: Bogumiła Wróblewska – nauczyciel mianowany, terapeuta pedagogiczny